Binbir Gece Masallarının Gerçek Olduğu Topraklar

Afganistan, sadece harita üzerinde görülen bir ülke olmaktan çok daha fazlası… Orta Asya ile Güney Asya arasında köprü konumunda olan bu topraklar, binlerce yıllık geçmişiyle kültürlerin, imparatorlukların ve halkların kesişim noktasıdır. Bugün savaşla, politik çalkantılarla anılsa da; Afganistan, köklü tarihini, renkli kültürünü ve eşsiz doğasını hâlâ içinde saklamaya devam ediyor.

Afganistan, yaklaşık 40 milyonluk nüfusa sahip, denize kıyısı olmayan bir Asya ülkesidir. Başkenti Kabil olan ülkenin resmi dilleri Peştuca ve Dari (Farsçanın bir lehçesi)‘dir. Ülkede en yaygın din İslamdır ve halkın büyük çoğunluğu Sünni Müslümandır, ancak önemli bir Şii azınlık da bulunmaktadır, özellikle Hazara halkı bu mezhebe mensuptur.

Yönetim şekli son yıllarda birçok kez değişikliğe uğramıştır. 2021 yılında Taliban’ın tekrar yönetimi ele geçirmesiyle birlikte, ülke genelinde sosyal yaşam büyük oranda değişmiştir. Kadın hakları ve bireysel özgürlükler bu dönemden sonra ciddi şekilde kısıtlanmıştır.

Afganistan’ın Köklü Tarihi: İpek Yolu’nun Kalbi

Afganistan, tarih boyunca sayısız uygarlığın geçiş noktası olmuş, bu nedenle “İpek Yolu’nun Kalbi” olarak da anılır. M.Ö. 6. yüzyılda Persler tarafından yönetilen bölge, daha sonra Büyük İskender’in seferlerine ev sahipliği yaptı. İskender’in ardından gelen Maurya İmparatorluğu, Budizm’in yayılmasında büyük rol oynadı.

Orta Çağ’da, Afganistan, Büyük Selçuklu ve Gazneli imparatorluklarının merkezi oldu. Bu dönemlerde bilim, kültür ve sanat ciddi gelişmeler gösterdi. 13. yüzyılda Moğolların istilasıyla büyük yıkımlar yaşansa da, bölge kültürel kimliğini korudu.

Yakın tarihte ise İngiliz ve Rus İmparatorlukları arasındaki mücadeleler, “Büyük Oyun”un Afganistan’da cereyan etmesine sebep oldu. 20. yüzyılda ise Sovyetler Birliği’nin işgali, ardından gelen iç savaş ve Taliban rejimi, ülkeyi derinden etkiledi.

Kadın Gezginler için Afganistan: Gitmeli mi?

Gerçekçi olmak gerekirse, kadın gezginler için Afganistan bugün oldukça zorlu bir destinasyon. Taliban rejimi altında kadınların seyahat özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlanmış durumda. Yabancı kadın turistler için bazı bölgelerde nispeten daha esnek kurallar olsa da, yerel kıyafetlere uygun giyinmek, baş örtüsü takmak ve genellikle bir erkek rehberle dolaşmak güvenlik açısından tavsiye ediliyor. Özellikle yalnız kadın gezginler için önerilen bir destinasyon değil; ancak güvenli bölgelerde, rehberli turlarla ziyaret edilebilecek alanlar da mevcut.

Kabil’de Zaman Yolculuğu

Kabil, Afganistan’ın kültürel ve politik kalbidir. Şehir, savaşların izlerini taşısa da sokak aralarında bir film sahnesini andıran manzaralarla karşılaşmak mümkün. Özellikle Darul Aman Sarayı gibi tarihi yapılar, Afgan mimarisinin görkemli örneklerinden biri. Ayrıca Kabil Nehri boyunca yürüyüş yapmak ve yerel pazarları gezmek oldukça keyifli bir deneyim sunuyor.

Bamiyan: Sessizlikte Saklı Tarih

Afganistan’da beni en çok etkileyen yerlerden biri Bamiyan Vadisi oldu. Eskiden 55 metreyi bulan devasa Buda heykelleriyle dünyaca ünlüydü. 2001 yılında Taliban tarafından dinamitle yıkılmaları, dünya mirasına vurulan en büyük darbelerden biri olarak kabul ediliyor. Fakat yıkıma rağmen, heykellerin oyulduğu kayalıklar ve vadinin etrafındaki mağaralar hâlâ büyüleyici.

Herat: Doğu’nun Sanat Başkenti

İran sınırına yakın olan Herat, sanat ve edebiyatın yüzyıllar boyu merkezi olmuş. Göz alıcı çinileriyle kaplı Herat Ulu Camii, şehrin en etkileyici yapılarından biri. Ayrıca Herat Kalesi, tarih meraklıları için mutlaka görülmesi gereken yerler arasında.

Afganistan’ın Lezzet Dolu Sofraları

Afgan mutfağı, hem Doğu’nun hem de Orta Asya’nın zengin tatlarını harmanlıyor. Seyahatim boyunca tattığım bazı lezzetler:

• Kabuli Palaw: Safranlı pirinç, kuzu eti, havuç ve kuru üzümle hazırlanıyor. Genellikle düğünlerde ve özel günlerde servis ediliyor.

• Ashak: Pırasalı ya da yeşil soğanlı mantı. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve kıyma sos dökülerek servis ediliyor.

• Sheer Chay: Pembe renkli, tuzlu bir çay. İlk başta garip gelse de alışınca bağımlılık yapabiliyor!

• Naan: Afgan ekmeği, hemen her yemekte sofrada bulunuyor.

Yaşanmışlıklar ve Sessiz Tanıklar

Afganistan, tarih boyunca birçok büyük imparatorluğun hüküm sürdüğü bir coğrafya olmasının yanı sıra, yakın zamanda yaşadığı savaşlar ve politik çalkantılarla da tanınıyor. 1979’daki Sovyet işgali, 1990’ların iç savaşı, ardından Taliban rejimi ve 2001 sonrası ABD öncülüğündeki müdahaleler, ülkenin sosyal ve ekonomik dokusunu derinden etkiledi.

Bu olayların gölgesinde, Afgan halkının direnci ve kültürel zenginliği hâlâ dimdik ayakta duruyor. Misafirperverlik, Afgan kültürünün en önemli parçalarından biri. Her karşılaştığınız yerde bir fincan çay ikramıyla sıcak bir karşılama görmeniz olası.